Nederlandse hoofdzinnen en bijzinnen

In dit hoofdstuk leer je over de Nederlandse hoofdzin. De hoofdzin is een zelfstandige zin, die niet als zinsdeel of zinsdeelstuk in een andere zin voorkomt. Om de hoofdzinnen te kunnen begrijpen, moet de woordvolgorde worden uitgelegd. 

De Nederlandse hoofdzin

De hoofdzin is een zelfstandige zin. Deze zin bevat de belangrijkste elementen, namelijk het onderwerp en de persoonsvorm. Het lijdend voorwerp, het meewerkend voorwerp of een ander werkwoord kunnen ook worden toegevoegd aan de hoofdzin. Hieronder kun je de woordvolgorde van Nederlandse hoofdzinnen vinden. 

Heb je een vraag?

Volg online taallessen met een professionele leraar

1. Native en geverifieerde leraren
2. Gratis proefles
3. Inclusief lesmateriaal

Ivetta I.

Jonathan V.

Charonie S.

Elvira V.

Eleonore G.

Jonathan O.

Corentin D.

Jennalee P.

Jeff N.

Stefaan L.

Schrijf je gratis in

Nederlandse woordvolgorde 

Om de woordvolgorde in het Nederlands te begrijpen, wordt de zin opgedeeld in zes verschillende delen. De tabel hieronder toont de verschillende delen en welke woorden er geplaatst kunnen worden. 

Onderwerp en persoonsvorm in de hoofdzin

In een Nederlandse hoofdzin kunnen alleen een onderwerp en een persoonsvorm staan. Je hebt dan een basis hoofdzin:

Onderwerp, persoonsvorm en lijdendvoorwerp in de hoofdzin

Om meer inhoud in een zin te creëren, kan het lijdend voorwerp worden toegevoegd. 

Onderwerp, persoonsvorm, lijdend voorwerp en andere werkwoorden in de hoofdzin

Aan een hoofdzin kan ook een werkwoord aan het eind van de zin worden toegevoegd. Dit is meestal het voltooid deelwoord of de infinitief. 

De tijdsbepalingen en plaatsbepaling worden na de persoonsvorm geplaatst. De tijdsbepalingen komen voor de plaatsbepalingen. 

De Nederlandse bijzin

Een bijzin is een zin die het onderdeel van een zinsdeel kan zijn of een zinsdeel. De persoonsvorm staat altijd achteraan in de bijzin. 

Bijvoorbeeld: 'Anne, die net afgestudeerd is, zoekt werk.'
In dit geval is 'die net afgestudeerd is' de bijzin en 'Anne zoekt werk' is de hoofdzin.

In hoofdzinnen staat de persoonsvorm meestal op de tweede plaats, maar in bijzinnen staat deze meestal op een van de achterste plaatsen. De plaats van de persoonsvorm wordt ingenomen door een deelwoord of infinitief.

De tabel toont de woordvolgorde in bijzinnen. 

Niet in alle bijzinnen komt een onderwerp voor, het onderwerp is dan in de hoofdzin terug te vinden:

'Anne antwoordde me Jelle niet gezien te hebben.'
Hoofdzin: 'Anne antwoordde me'
Bijzin: 'Jelle niet gezien te hebben'

Nevenschikking en onderschikking in het Nederlands 

In het Nederlands worden nevenschikking en onderschikking gebruikt om het verband tussen delen van een samengestelde zin te beschrijven. Een samengestelde zin heeft meerdere hoofdzinnen of een of meerdere bijzinnen. Een enkelvoudige zin heeft dus een hoofdzin en een persoonsvorm. 

Nevenschikking 

Wanneer er twee of meerdere hoofdzinnen zijn, betreft het een nevenschikking. De hoofdzinnen worden samengevoegd door de voegwoorden: 'en', 'of', 'maar' en 'want'. Bij een nevenschikking gaan de deelzinnen nog steeds over het hetzelfde onderwerp, zonder deze opnieuw te noemen: 

• Ik ging naar de supermarkt en kocht een pak melk. 
• Ik ging naar de supermarkt, kocht een pak melk en liep naar huis.  

Deze nevenschikkende zinnen kunnen worden opgedeeld in: 'Ik ging naar de supermarkt. Ik kocht een pak melk. Ik liep naar huis.' 

Onderschikking 

Ondergeschikte bijzinnen behoren tot de hoofdzin. Deze relatie wordt aangeduid door de voegwoorden: 'dat', 'of', 'waar', 'omdat', 'doordat', en 'als'. Deze bijzinnen kunnen verschillende functies hebben. Zij kunnen dezelfde functies als de andere woorden in de zin hebben. Om erachter te komen welke functie een bijzin heeft, kun je proberen de bijzin door één woord te vervangen (deze zijn dikgedrukt in de zinnen hieronder). Vervolgens ontleed je deze zin volgens de regels. De functie van het woord is vervolgens de functie van de bijzin: 

1. Ik zei dat ik niet kon komen zaterdag.  
2. Ik zei dat.  
3. Ik (onderwerp) zei (persoonsvorm) dat (lijden voorwerp) 
4. Dus heeft: 'dat ik niet kon komen zaterdag' de lijdendvoorwerpszin als functie. 

1. Dat zij de grap niet begreep, is heel logisch.  
2. Dat is heel logisch. 
3. Dat (onderwerp) is (persoonsvorm) heel logisch (naamwoordelijk gezegde) 
4. Dus heeft: 'Dat zij de grap niet begreep' de onderwerpszin als functie. 

Bekijk onderstaande video voor een extra uitleg van de functie van de bijzinnen.

Test of je de uitleg begrepen hebt met de onderstaande oefeningen.